روزنامه بهار
1396/10/27
چیستی حقوق حیوانات
چند سالی است که موج حمایت از حیوانات و توجه به گونه‌های دیگر حیات، غیر از انسان در ایران به راه افتاده که از یک منظر اتفاق مبارکی است. شاید یکی از علل توجه به این گونه‌ها، توجه بیشتر به محیط زیست و فعالیت سمنهای مختلف زیست محیطی باشد که در طی این چند سال با فضای ایجاد شده توانسته‌اند که فعالیت بیشتری نمایند. اما در جامعه حمایت از حیوانات باید یک آسیب شناسی و بازبینی کلی و اساسی صورت گیرد، در غیر این صورت اکثر فعالیتهایی که انجام می‌گیرد راه به بیراهه خواهد برد و نتیجه لازم و متناسب با میزان تلاش و کار در این زمینه ، عاید نخواهد شد. بنابراین لازم است که در ابتدا یک تعریف مناسب از مقوله حقوق حیوانات و اینکه حقوق حیوانات در اصل به چه معنا است، ارائه دهیم. اولین مسئله‌ای که نباید به فراموشی سپرده شود این است که حامیان حقوق حیوانات نیز جزئی از فعالان زیست محیطی هستند و این موضوع در باور خود فعالان حقوق حیوانات باید کاملا جا بیفتد. نمی شود فقط و فقط به مساله حیوانات توجه کرد و به بقیه مقوله‌های زیست محیطی بی توجه بود. به‌طور مثال اثر زباله‌ها در محیط زیست یا از بین رفتن زیستگاه‌ها ویا کمبود آب و یا از بین رفتن تالابها و مسائل مربوط به آلودگی آب و خاک و هوا، که تمامی این موارد بر زندگی حیوانات، چه حیوانات شهری و چه حیوانات حیات وحش تاثیر بسیاری گذاشته است.با توجه به اینکه قوانین حقوق حیوانات به‌صورت مدون در خارج از مرزهای ما نوشته شده است، در ابتدا باید نگاهی کلی به وضعیت حیوانات و نوع زندگی آنها در خارج از ایران و در داخل ایران داشت و آنها را مقایسه کرد، تاریخچه را بررسی نمود و بعد متناسب با این تاریخچه و این نگاه، روشی اتخاذ کرد که بتوان فعالیتی انجام داد که در نهایت به‌صورت یک معامله برد- برد، هم به نفع حیوانات باشد و هم به نفع انسانها (شاید در این نوشته به نظر برسد که این دو گونه (انسان و حیوان) جدا ازهم در نظر گرفته شده‌اند، به لحاظ آسیب‌شناسی و نگاه از زاویه واقعی ، در حال حاضر چاره‌ای نیست کما اینکه به نظر عرفا و اندیشمندان الهیات تمام موجودات مخلوق خداوند هستند و هیچ فرقی بین آنها وجود ندارد و همه یکی هستند). در یونان و روم باستان، تعدادی از فیلسوفان و اندیشمندان هوادار سرسخت حقوق جانوران بودند. قدیمی‌ترین نوشته‌ها درباره ترجیح گیاه‌خواری به کشتن جانوران بر پایه اصول اخلاقی مربوط به افلاطون است. سیسرو، اپیکور، هرودوت، هوراس، اووید، پلوتارک، سنکا، و ویرژیل نیز همگی از «دیوانگانِ جانوران» بودند. حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان پس از رسیدن به قدرت در ۱۹۳۳ پیشرفته‌ترین قوانین حفاظت از حیوانات در اروپا را وضع کرد. در تاریخ این کشورها نیز این موضوع بیشتر مشاهده می‌گردد. یعنی در ادبیات داستانی، در اشعار، در تابلوهای نقاشی و مجسمه‌ها عموما یک سگ یا گربه اهلی به‌صورت کاملا پذیرفته شده و در کنار خانواده، وجود دارد. البته نباید فراموش کرد که شکار همچنان در این فرهنگ وجود دارد و تا همین اواخر نیز جزو فعالیتهای نقض حقوق حیوانات شمرده نمی‌شد. اعلامیه جهانی حقوق حیوانات در ۱۵ اکتبر ۱۹۷۸ برای شناسایی جهانی برخی حقوق برای حیوانات با تلاش یونسکو در پاریس به تصویب رسیده است. این متن توسط اتحادیه بین المللی حقوق حیوانات در سال 1989 اصلاح و متن نهایی آن در سال 1990 توسط یونسکو منتشر شده است.
در کشور ما، در بسیاری از مناطق بیشتر به حیواناتی بها داده میشود که نفعی برای انسان دارند یعنی انسانها می‌توانند از گوشت و یا پوست آنها استفاده کنند مثل گاو و گوسفند و بز و شتر. یا به‌صورت حیوانات بارکش مانند اسب و قاطر و الاغ یا ماکیان مانند مرغ و خروس و اردک و غاز و بوقلمون. سگ در زندگی ما به عنوان نگهبان گله استفاده شده و البته با اینکه کار نگهبانی انجام می‌داده است و از سرمایه انسانها محافظت میکرده، ولی مردمان این سرزمین عموما ارزش زیادی برای این حیوان قائل نبودند. کما اینکه در بسیاری از مثل‌های ما از کلمه سگ به عنوان یک موضوع بی ارزش استفاده شده است. در کشورهایی که فعلا در مورد همزیستی بین انسان و حیوان تعریف درستی ارائه نشده است و حتی امکان دارد به خاطر باورهای نادرست، این همزیستی قابل قبول هم نباشد، شاید صحبت از حقوق حیوانات و حرکت در راستای آن به نظر کار بیهوده‌ای باشد، ولی چون انسان عمیقا در پی حقیقت است، این حقیقت شاید بر اثر شرایط زمانه کمرنگ شده باشد ولی هیچوقت از بین نمی‌رود. احترام به حقوق حیوانات یکی از بدیهی‌ترین حقایق موجود در خلقت است. بعد از شروع موج حمایت ازحیوانات در ایران، تمام کسانی که انسی با حیوانات داشتند اعم از حیوان بازها و دوستداران حیوانات و فعالان حقوق حیوانات، تحت نام «حمایت از حیوانات » گرد هم آمدند و به دلیل نوع نگاه نادرست به مقوله حمایت و حقوق حیوانات و حتی در بسیاری موارد حرکت‌هایی که ناقض حقوق حیوانات شمرده میشود، بر پیکره این جنبش نوخاسته ضرباتی مهلک وارد کردند. رفتارهایی به مانند عقیم‌سازی‌های بی مورد، نگهداشتن پرندگان در قفس، کشتار گسترده سگ‌ها، نگهداشتن حیوانات سالم در پناهگاه‌ها، بستن سگ‌ها با زنجیر، غذا رسانی‌های گسترده و بی‌مورد و خارج از قاعده، جابه‌جا کردن حیوانات از محل زندگیشان، عدم توجه به نوع و شیوه زندگی حیوانات، ساختن و ایجاد باغ پرندگان، ساخت دلفیناریوم، توله کشی از حیوانات و صنعت پت، کشتن حیوانات به جهت خوردن غذا، شکار، آزمایش دارو و مواد آرایشی و بهداشتی بر روی حیوانات و موارد دیگر رفتارهایی است که کاملا مخالف با حقوق حیوانات شمرده میشود. فراموش نکنیم که حیوانات نه زبان بسته هستند و نه بیچاره و بدبخت، بلکه فقط از طرف ما انسانها، حقوقشان پایمال شده و تنها کاری که ما باید انجام دهیم احقاق حقوق آنها است و این بهترین و درست‌ترین کاری است که می‌توان برای این موجودات ارزشمند انجام داد. باشد که در این راه موفق شویم.
